TS-11 Iskra: 61 lat na polskim niebie

5 lutego minęło 61 lat od pierwszego oblotu samolotu szkolno-treningowego TS-11 Iskra – pierwszej polskiej konstrukcji lotniczej napędzanej silnikiem odrzutowym.

W 1956 roku zespół kierowany przez inżyniera Tadeusza Sołtyka w Instytucie Lotnictwa w Warszawie dostał zlecenie od Dowództwa Wojsk Lotniczych na opracowanie samolotu szkolno-treningowego z napędem turboodrzutowym. Projekt otrzymał nazwę TS-11 Iskra.

W 1957 roku wykonano badania aerodynamiczne kilku modeli w celu wybrania najlepszego układu konstrukcji. W 1958 opracowano projekt konstrukcyjny, po którym rozpoczęto budowę czterech prototypów: jednego do badań statycznych i trzech do prób w locie. W tym samym czasie grupa konstruktorów z Instytutu Lotnictwa rozpoczęła projektowanie odpowiedniego dla Iskry silnika turboodrzutowego nazwanego SO-1. Opóźnienie prac nad napędem skomplikowało rozwój samolotu. Pierwszy, nieuzbrojony prototyp z silnikiem Viper 8 o ciągu 7,80 kN (795 kG) został oblatany 5 lutego 1960 roku przez pilota doświadczalnego Instytutu Lotnictwa, inż. Andrzeja Abłamowicza. Kolejne dwa prototypy /nr 02 i 03/ oblatane w marcu i lipcu 1961 r. wyposażone były już w polski silnik odrzutowy HO-10 o ciągu 7,85 kN, posiadały też uzbrojenie – działko kal. 23 mm zabudowane w nosowej części kadłuba.

Pierwsze egzemplarze samolotu TS-11 Iskra wyprodukowano w WSK-Okęcie, po czym w 1962 r. produkcja Iskier przeniesiona została do WSK Mielec. W Mielcu uruchomiono produkcję wersji „bis A” napędzanej silnikiem HO-10. W kwietniu 1964 r. na prototypie nr 03 zabudowany został nowy polski silnik odrzutowy SO-1, mocniejszy od poprzedników, bo o ciągu 9,6 kN.

Na tej wersji samolotu piloci doświadczalni Instytutu Lotnictwa, Andrzej Abłamowicz i Ludwik Natkaniec ustanowili światowe rekordy:

• Lot po obwodzie zamkniętym 100 km w dn. 02.09.1964 – 715,7 km/h – A. Abłamowicz;
• Lot po obwodzie zamkniętym 500 km w dn. 24.09.1964 – prędkość 730,7 km/h – L. Natkaniec;
• Odległość w obwodzie zamkniętym 510 km w dn. 24.09.1964 – L. Natkaniec;
• Lot na trasie krótkiej 15-25 km w dn. 24.09.1964 – prędkość 839 km/h – L. Natkaniec.

9 grudnia 2020 roku Polskie Siły Powietrzne oficjalnie zakończyły szkolenie przyszłych pilotów wojskowych na Iskrach. Uroczyste przekazanie szkolenia na M-346 Bielik uświetnione było ostatnim lotem szkolnym TS-11 Iskra w tzw. “szarym malowaniu” o numerze burtowym 2001.

Po wylądowaniu dokonano wpisów do księgi pamiątkowej, a następnie pułkownik Ślusarz dokonał uroczystego przekazania samolotu TS-11 Iskra dla Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.

W służbie Sił Powietrznych RP pozostały jeszcze samoloty TS-11 Iskra MR. Latają na nich piloci Zespołu Akrobacyjnego „Biało-Czerwone Iskry”, który możemy podziwiać na wielu pokazach lotniczych w kraju ale też i za granicą.

Samoloty PZL TS-11 Iskra możemy też zobaczyć w muzeach w Krakowie, Warszawie, Zabrzu, Bydgoszczy, Drzonowie, Gdyni, Nowym Dworze Mazowieckim, Kołobrzegu, Świdnicy, Zamościu.

Samolot TS-11 Iskra nr taktyczny 1214, nr seryjny 3H-1214 został odrestaurowany i przywrócony do stanu lotnego przez Fundację Biało-Czerwone Skrzydła w 2014 roku. Aktualnie na cywilnych znakach SP-YBC.

TS-11 Iskra numer boczny “1229” jest również wśród 12 eksponatów kolekcji “Grupy Archeo Łask” – Stowarzyszenia Entuzjastów Lotnictwa, które ma na celu kultywowanie tradycji lotniczych poprzez zachowanie w stanie wystawowym samolotów z „biało-czerwoną szachownicą”, które zostały wycofane z eksploatacji w Siłach Powietrznych RP.

/źródło:4SLSz/